Jezici Kanade

Jezici koji se govore u Kanadi

Kanada je država u Severnoj Americi i nalazi se severno i istočno od Sjedinjenih Američkih Država. Okružuju je Tihi, Severni ledeni i Atlantski okean. Posle Rusije, Kanada je druga po površini najveća država na svetu. Glavni grad je Otava, a najveći grad je Toronto. Ime Kanada potiče još iz 1535. godine i na irokeškom znači naselje, a nastalo je od irokeške reči kanata. Irokezi je naziv za nekadašnje indijansko pleme koje je živelo na teritoriji današnje Kanade, na istočnoj obali u okolini Velikih jezera.

Kanadu su formirale tri etničke grupe. Prvi narodi, koji su domoroci Kanade, a među njih spadaju i Irokezi, Francuzi koji su se prvi naselili na teritorijama današnje Kanade i Englezi koji su u ratu, vojno porazili Francuze i tako, sredinom 18. veka, zauzeli njihove kolonije. Prema podacima iz 2009. godine, u Kanadi živi oko 33,5 miliona ljudi, a od toga se trećina izjašnjava kao „Kanađanin“. Najveća etnička grupa su Englezi ( 21%), zatim Francuzi (15,8% ), Škoti ( 15.2%), Irci, Nemci, Italijani, Kinezi, Ukrajinci i Prvi narodi, a prema popisu stanovništva, utvrđeno je da na prostorima Kanade postoji bar 43 etničke grupe sa najmanje 100 000 pripadnika.

S obzirom na to da je Kanada dvojezična zemlja, službeni jezici su engleski i francuski, koji se ravnopravno koriste u federalnim sudovima, parlamentu i drugim ustanovama od pravnog značaja. Oko 59,7% stanovništva se izjašnjava da im je engleski jezik maternji, dok francuski kao maternji govori 23,3% građana. Većina, čak 85%, frankofonog stanovništva živi u Kvebeku, po povšini najvećoj Kanadskoj provinciji. Neki od indijanskih jezika takođe imaju zvaničan status na Severozapadnim teritorijama.

PROČITAJTE JOŠ... Albanski jezik

Uzimajući u obzir da Kanada prima veliki broj izbeglica, pored engleskog i francuskog, postoje grupe stanovništva koje govore nemačkim, irskim, mandarinskim i drugim jezicima, a takođe se, na nekim prostorima, održala upotreba indijanskih jezika.

Domorodački jezici Kanade

Pored engleskog, francuskog i drugih jezika manjina, najzanimljiviji i najspecifičniji za Kanadu zu jezici domorodačkih plemena koji su se i dan danas održali. Kanada predstavlja dom mnogobrojnim raznovrsnim domorodačkim jezicima koji se ne pričaju nigde drugde. Postoji 12 domorodačkih jezika koji su nastali od više od 65 različitih jezika i dijalekata, pa čak i znakovnog jezika. Od njih, samo tri, kri (Cree), inuktitut i ojibway imaju dovoljan broj fluentnih govornika da se može smatrati da će opstati na duže staze. Zbog kolonizacije, među tim domorodačkim plemenima, koja su bila uglavnom nomadska, čest je bio multilingvalizam i zbog pokretnosti ovih plemena nije bilo pokušaja da se očuva neki od njihovih jezika, već su paralelno sa njim govorili i engleski i francuski. Međutim, neki od ovih plemena su se odlučivali za „nepokretan“ život i birali neki od nasleđenih jezika kako bi ga sačuvali uoči nadolazećoj anglicizaciji.

Kri

Kri je dijalekt na kontinuumu algonikvaknskih jezika koji spadaju u subfamliju američkih autohtonih jezika. Govori ga oko 100 000 govornika, i klasifikuje se kao aboridžanski jezik Kanade sa najvećim brojem ljudi koji ga govori. Zvanicčan status ima samo u Severozapadnim teritorijama, a najviše se govori u Fort Smitu. Kontinuum dijalekta kri se može podeliti po nekoliko kriterijuma, a jedan je po geografskoj rasprostranjenosti u 9 poddijalekata. Kri ima veoma komplikovanu polisitetičku morfosintaksu što znači da se reči sastoje od velikog broja morfema. Zanimljivo je da ne postoji pravilan i propisan red reči, a subjekti i objekti se izražavaju pomoću promene na glagolu. „Isključivanje“ je takođe veoma važan aspekt ovog „jezika“. Treće lice jednine se definiše niže na hijerarhiji od drugih. Na primer sufiks – a služi da se označi da je neko „dalji“ na hijerarhiji od nekog drugog. Imenice se klasifikuju kao „žive“ ili „nežive“ a rod imenica se mora učiti sa imenicom. Takođe, reči u kri dijalektu mogu biti veoma duge, zbog svoje polisintetičke strukture, a da izražavaju nešto sasvim jednostavno. Na primer: reč za školu je kiskinohamātowikamikw. Zvanično kri pismo je slogovno kri pismo koje je varijanta kanadskog aboridžinskog slogovnog pisma.

Ojibway

Poznat kao ojibwa, chippewa i otchipwe je domorodački jezik Severne Amerike koji takođe spada u grupu algonikavskih jezika. Karakteriše ga niz dijalekata koji imaju lokalna imena i mesne načine pisanja. Ne postoji jedan dijaekt koji se smatra za najprestižniji ili najrasprostranjeniji kao što ne postoji jedan sistem pisanja koji bi pokrio sve dijalekte. U Kanadi se ovim dijalektom govori od Alberte do Kvebeka i ima oko 90 000 autohtonih govornika. Svi dijalekti ovog jezika imaju 17 samoglasnika i 7 glasovnih samoglasnika a dugi i kratki samoglasnici se prepoznaju po fonologijskoj reprezentaciji. Red reči u rečenici je u glavnom glagol – objekat- subjekat, mada nekad i glagol- subjekat- objekat. Promena imenica i glagola ukazuju na široku lepezu gramatičkih informacija koja se realizuje korišćenjem sufiksa i prefiksa. Rod imenica se takođe deli na „žive“ i „nežive“. Što se tiče vokabulara, osim par pozajmljenica iz engleskog jezika (gaapii za kafu) i francuskog jezika (ni-tii za čaj), ojibway je poznat po tome što se koristi malim brojem pozajmljenica iz drugih jezika. Umesto toga, govornici „prave“ reči koristeći postojeći vokabular. Na primer za avion kažu bemisemagak što bukvalno znači „ona stvar što leti“. Kao šro je pomenuto, ne postoji zvanično pismo ovog jezika. Lokalni sistemi pisanja su uglavom utemeljeni na latinici, odnosno engleskom i francuskom pismu.

Iniktitut

Inuktitut je inuitski jezik koji se uglavnom govori u severnoj Kanadi, posebno u delovima Njufaundlenda i Labradora, Kvebeka, severozapadnih teritorija i Nunavuta. Prema 2011. godini, ima 34.000 govornika Inukutituta, koji je takođe poznat kao istočno kanadski Inuktitut. Ime Inuktitut se odnosi na sve inuitske jezike u Kanadi. Imena Inuvialuktun, Inuinnaktun i Inuttut se takođe koriste za upućivanje na inuitske jezike koji se govore u određenim oblastima. Inuktitut ima zvanični status u Nunavutu, zajedno sa Inuinnaktunom, engleskim i francuskim jezikom. Inuktitut ima pravno priznanje u Nunaviku u severnom Kvebeku i koristi se kao sredstvo za obuku u školama Nunavik. U Nunatsiavutu, autonomnoj oblasti severnog Novogoundlanda i Labradora sa većinom inuitskog stanovništva, Inuktitut ima zvanično priznanje. Inuktitut programi za predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje uvedeni su u Nunavik početkom 2000-ih godina. Od 2012. godine, koledž u Ikaluit-u, i ostrvo Baffin, obučava nastavnike koji predaju u Inuktitutu.