Zanimljivosti o albanskom jeziku

Albanija i albanski jezik

Republika Albanija je državau južnoističnoj Evropi. Graniči se sa Crnom Gorom, Srbijom, Makedonijom i Grčkom, a izlazi i na Jadransko more. Glavni grad Albanije je Tirana, a u državi živi oko 2,8 miliona ljudi i imaju jedan od najnižih nataliteta u svetu. Pored Albanaca, koji su većinsko stanovništo, u Albaniji žive još i Makedonci, Grci, Srbi, Romi i Crnogorci kao nacionalne manjine. Zvaničan jezik ove države je albanski i oko 2.7 miliona državljana se izjasnilo da im je albanski maternju jezik, a pored njega govore se i grčki, makedonski, srpski, bugarski i romski. Albanski jezik ima status zvaničnog manjinskog jezika najviše u Italiji, Rumunijii, Crnoj Gori, Srbiji, Makedoniji i drugim balkanskim državama.

Jezik - Dijalekti i pismo

Albanski jezik spada u zasebnu granu indo-evropske grupe jezika. Sastoji se iz dva glavna dijalekta- gheg i tosk. Gheg se uglvnom govori na severu dok je tosk rasprostranjeniji na jugu države. Standardni književni albanski je zasnovan na tosk dijalektu. Prvobitno, tosk je pisan grčkim alfabetom, dok je gheg pisan latinicom. Neko vreme oba su pisana turskom verzijom arapskog pisma, ćirilicom i nekim „domaćim“ alfabetima od kojih je većina sada nepoznata i samim Albancima. Kasnije je dogovoreno da se upotrebljava latinica sa dodatkom dva slova ë i ç. Zanimljivo je to da je između 1750. i 1850. bilo doba ogromne ortografske raznolikosti kad se u albanskom jeziku pisalo sa čak 10 različitih alfabeta.

Istorija

Prvi znak postojanja albanskog jezika je svedočenje iz 1284, a albanski jezik zvanično nije bio prepoznat do 1909. godine, iako je imao značajnih uticaja na razviće bugarskog, makedonskog i rumunskog jezika, odnosno određenog člana u tim jezicima.

PROČITAJTE JOŠ... Tvorba ili građenje reči

Iako albanski pripada indo-evropskoj grupi jezika i smatra se da se razvio od paleo-balkanskih jezika, zbog nedostatka konkretnih dokaza i dalje nije jasno tačno poreklo i predak ovog jezika. Albanski deli dijalekat sa grčkim i nemačkim i u manjoj meri balto-slovenskim, mada je rečnik albanskog jezika poprilično različit. Neki lingvisti smatraju da albanski jezik spada u podgrupu germanskih jezika, mada ova pretpostavka se lako može opovrgnuti činjenicom da je albanski izgubio veći deo svoje probitne morfologije i vokabulara, pa njegova, naizgled, bliska povezanost s nemačkim jezikom se ogleda u nekoliko leksički srodnih reči i fraza.

Fonologija i gramatika

Standardni albanski jezik ima 7 samoglasnika i 29 suglasnika. Slično engleskom jeziku, postoje i zubni strujni glasovi th kao thin, i dh kao this. U gheg dijalektu se koriste dugo akcentovani nazalni samoglasnici kojih nema u tosku, uz to glas ë se gubi na kraju rečenice. Akcenat je uglavnom na poslednjem slogu.

U albanskom jeziku se koristi „kanonski“ red reči (subjekat- predikat- objekat) kao i u srpskom jeziku. Što se tiče imenica, postoji sva tri roda (muški, ženski i srednji) kao i jednina i množina. Koristi se 6 padeža (nominativ, genitiv, dativ, akuzativ, ablativ i vokativ), iako se vokativ javlja samo kod određenih imenica, a genitiv i dativ zauzimaju potpuno isti oblik. Kada je reč o glagolima, koristi se 3 jednostavna glagolska vremena i 5 kompleksnih gramatičkih struktura kao i dve osnovne konjugacije.

Zanimljive činjenice o Albaniji i jeziku

1. Albanska dijaspora je ogromna. Broj Albanaca koji živi u inostranstvu je mnogo veći od zvaničnih državljana Albanije. Procenjuje se da čak 7 miliona Albanaca živi u dijaspori svuda po svetu.
2. Albanski je „izolovan“ jezik. Iako spada u grupu indo-evropksih jezika, albanski je izolovan. To znači da srodan jezik albanskom ne postoji u okruženju.
3. Zbunjujuća istorija albanskog jezika. Čak ni danas nije jasno kako ni odakle se razvio albanski jezik. Ne postoje „živi“ rođaci ovog jezika, a i preci su mu nepoznati. Često se smatra da je potomak ilirijanskog jezika, ali ne postoji dovoljno dokaza kako bi se ova pretpostavka proverila.
4. Dijalekat tosk nije oduvek bio standardni albanski. Pre njega, u ranom 20. veku, elbasan, subdijalekat koji ima glavne karakteristike oba dijalekta ovog jezika, bio je zvanična verzija albanskog. Međutim, nakon II svetskog rata, tosk je zadobio tu „titulu“:
5. U albanski alfabet su, pored slova ë i ç, dodati i parovi slova dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh i zh.
6. „Divljenje“ kao glagolski način. Glagoli u formi divljenja se koriste za iznenađenje ili zaprepašćenje. U upotrebi se može koristiti i kao ironija.
7. Poznata pop pevačica Rita Ora rođena je u Prištin, a roditelji su joj poreklom iz Albanije.
Kultura

Albanci veoma neguju kulturu, simbole, istoriju i religiju. U to spadaju boje crvena i crna, zlatni orao, narodne nošnje, fustanele i opanci koji se nose na specijalnim događajima i proslavama i biljke kao što su masline i crveni mak koje rastu svuda po državi. Zastava Albanije je crvene boje, sa crnim dvoglavi orlom u sredini, gde crvena boja predstavlja hrabrost i snagu, a crna heroizam i slobodu. Muzika se takođe može podeliti na severnu i južnu. Severni folk tonovi se mogu okarakterisati kao grubi i hrapavi, dok su južni opušteniji i mirniji. Teme pesama se uglavnom baziraju na istoriji i kulturi, uključujući i tradiciju.